Ondraaglijk zwaar en vederlicht

Kunstenaar, vormgever en organisator Dik Box opereert vanuit zijn atelier in Cruquius (Haarlemmermeer). Zijn monumentale beelden, mobiles, kinethische objecten of installaties die hij in opdrachtsituaties maakte, zijn op tal van plaatsen in het land te vinden in de openbare ruimte, van Bolsward tot Rotterdam. In diezelfde openbare ruimte opereerde Box tevens als organisator. In samenwerking met anderen heeft hij een aantal spraakmakende grootschalige projecten georganiseerd, zoals ‘Beeldende kunst op schootsafstand van Haarlem’ in de Genieloods van het Kunstfort bij Vijfhuizen (2012), een gevelproject aan Schouwburg De Meerse (2004, Hoofddorp) en ‘Pionèri con tutti’, (Hoofddorp, 2001) om er maar een paar te noemen. Daarnaast zijn Dik Box zijn beelden, objecten en (seriële) installaties met regelmaat te zien in tentoonstellingen. Mens sana in corpore sano is een oude Romeinse leefregel die op Box van toepassing is, want behalve bovengenoemde kwalificaties is hij regelmatig op de racefiets of schaatsbaan te vinden. Tijdens deze sportieve activiteiten maakt hij het hoofd leeg en ontstaan er soms spontaan ideeën voor nieuwe beelden. Soms, want een volgende keer ontstaan zij ‘gewoon’ in het atelier.

Micro-Macro

Lang maakte Dik Box (1947) loodzware beelden, gemaakt van noest staal.  Of beelden die hij bijvoorbeeld samenstelde uit metalen kogels of staafjes; transparant ogend, maar loodzwaar. Vaak lijken deze beelden te verwijzen naar flora en fauna, maar dan wel het leven op microniveau. Denk aan het plankton in de oceanen.

Evenzogoed is Box geïnteresseerd in de macrokant in extenso: de zwevende objecten in het heelal. Zo lijkt de kunstenaar geboeid door weekdiertjes die als Barbapapa’s of Barbamama’s en de rest van de familie Barba elke vorm te kunnen aannemen. Of de oogstrelende luciditeit van de eencellige. Het door Box ingezette materiaal voor deze objecten stond hier haaks op. Dit spoor heeft hij verlaten voor seriële installaties uit kwetsbare componenten of, zoals nu ook weer het geval is, een serie met objecten die elk zo licht zijn als een veertje. Een draadje volstaat om ze op te hangen, het gevoel van gewichtloosheid onderstrepend. Box benadrukt dan ook: ‘Mijn beelden hebben geen massa. Net als in de natuur – denk aan moleculen – bestaat alles uit kleine deeltjes’.

Wolken

De metafysica van de Griekse filosoof Thales (640-540 v. Chr.) is de inspirator van deze laatstgenoemde werken. In het licht van diens ideeën over water dat immers aan alle begin van het leven staat, kwam Box op het thema ‘wolken’. ‘Ik begin met een vaag idee en bouw langzaam de vorm op.’ De serie objecten ‘Low-hanging clouds die hier gevoelsmatig uit is ontstaan, vertegenwoordigt een symbolische, universele waarde waarbij de fascinatie van Box vooral uitgaat naar zaken als ongrijpbaarheid, turbulentie en werveling. Onveranderd is zijn werkwijze in de vorm van een opbouw uit eenvoudige ‘bouwstenen’. De eerdergenoemde metalen kogels hebben plaatsgemaakt voor werken in hout.

Verleidelijk – Een ander, nieuw element is dat de beelden na het proces van de assemblage – met uiterste precisie en opperste concentratie verricht monnikenwerk – vaak nog een kleur krijgen. Daarbij werkt Box soms met fluorescerend pigmenten en een andere keer meer met een meer ingetogen palet, maar altijd monochroom. Met deze al of niet fluorescerende kleuren probeert hij het immateriële te onderstrepen en een zo groot mogelijke ruimtelijkheid te bereiken. Interessant daarbij is dat het object onder de invloed van het daglicht verandert en Box zo zijn ruimtelijkheid accentueert. Met deze extra dimensie probeert hij het beeld nog verleidelijker te maken voor de kijker. De kunstenaar experimenteerde tevens met de tegenhanger van daglicht door een object te laten zweven in een pikdonkere ruimte met blacklights.

Hufterproof – Dik Box maakt nooit schetsen: ‘Nee, dat verstoort mijn creatief proces alleen maar. Soms maak ik hooguit een vluchtig tekeningetje op een krant of papier; wat ik op dat moment maar voor handen heb. Ik wil zoveel mogelijk vanuit spontaniteit werken.’ Iets wat natuurlijk niet geldt bij werk in opdracht, zo geeft de kunstenaar aan. ‘Nee, dan heb je met randvoorwaarden en eisen te maken, zoals locatie, weerbestendigheid en hufterproof (het beeld moet bestand zijn tegen vandalisme). Weliswaar iets anders dan mijn vrije werk, maar de uitdaging en het plezier in het scheppende proces zijn er niet minder om.’

Aart van der Kuijl ©